Christine

Christine is an Afrikaans play by Bartho Smit (1924–1986).

The original text

A highly controversial play about an Afrikaner artist haunted by his betrayal of his Jewish lover to the Nazi's while living in Germany. The published play has two contrasting endings.

Originally commissioned by CAPAB for the opening of the Nico Malan Theatre Complex in Cape Town in 1971. Set to be performed on 16 June, 1971, it was banned by the Administrator of the Cape Province (in his capacity as chairman of the CAPAB Board) at the last minute, and shelved for a later possible workshop production, which never happened. It was eventually staged by PACT in 1973.

First published by Tafelberg Publishers in 1971, the volume dedicated to "Kita" (his wife, Kita Redelinghuys). The author was awarded the Hertzog Prize for Drama in 1978 in recognition of his work as dramatist, with special mention being made of his plays Christine, Moeder Hanna, Putsonderwater and Die Verminktes.

Performance history in South Africa

1971: Scheduled to open on 16 April, 1971, directed by Bartho Smit himself, with Pieter Geldenhuys, Kita Redelinghuys, Trudi du Plessis and Pieter Joubert. However, the play was withdrawn at the last minute by the then Administrator of the Cape Province (in his capacity as chairman of the CAPAB Board). It was replaced by a performance of the ballet Sylvia, and so the first play in Afrikaans to be presented in the theatre was Koning Lear (a translation of Shakespeare's King Lear.)

1973: Finally produced by PACT in 1973, directed by Francois Swart with Tine Balder (Christine), Sandra Prinsloo (Die Meisie), Don Lamprecht (Die Man) and Louis van Niekerk (Paul Harmse). (The Pretoria run was threatened with banning unless certain changes were made.)

1987: Christine opened for CAPAB at the Arena Theatre of the Nico Malan Theatre Complex in an experimental production by Esther van Ryswyk on 26 May, a month after the author's death. The director was assisted by Fiona Coyne, the set designed by David van Rijswijk, lighting by Pieter de Swardt. Babs Laker played Christine, Percy Sieff Paul Harmse, Marion Holm was Die Meisie and Willie Fritz Die Man.

1989: Staged by PACT, directed by Lucille Gillwald, featuring Cobus Rossouw (Paul Harmse), Sandra Prinsloo (Christine), Ronel Kriel (Die Meisie), and Ben Kruger (Die Man). Design by Nadya Cohen.

1990: Staged by PACOFS, directed by Gerben Kamper, featuring Ernst Eloff (Paul Harmse), Petru Wessels (Christine), Dorette Nel (Die Meisie), and Hennie Baird (Die Man). Decor by Johan Badenhorst.

1993: A production by students of the University of Stellenbosch Drama Department was presented at the H.B. Thom Theatre in November, directed by Waldemar Schultz, starring Chris Vorster as Paul Harmse, Ira Blanckenberg and Melina Dreyer alternating as "Christine", Launa Kotze and Judy-Ann Deacon alternating as "Meisie", Waldemar Schultz as Man.

2000: The English version, directed by Karolien Meyer, was presented by the University of the Witwatersrand School of Dramatic Art at the Wits Downstairs Theatre, opening on 3 May.

Translations and adaptations

An English translation by Michael Rice was published in Hauptfleisch and Steadman: South African Theatre: Four Plays and an Introduction by HAUM Educational in 1984.

Christine (1971) is in opdrag van Kruik geskryf as openingstuk vir die Nico Malan-teater. Bartho sou weer self die regie behartig met sy vrou, Kita Redelinghuys, in die naamrol. Maar weer het die administrateur van Kaapland ingegryp en die opvoering afgelas. In 1973 het Truk vir die soveelste keer tot Bartho se redding gekom en die stuk opgevoer. Die administrateur van die destydse Transvaal het die opvoering laat voortgaan, maar eers nadat hy die teks “gesuiwer” het van sekere woorde en handelinge: kragwoorde (God en hoer) moes byvoorbeeld vervang word; die gekruisigde Christusbeeld wat die klooster moes voorstel, moes weg; ‘n jong Christine kon nie in skamele onderklere verskyn nie; en Paul Harmse moes nagklere oor sy onderbroek dra. "Paul Harmse is ’n skilder," het Abraham de Vries in Die Huisgenoot (3 Desember 1971) geskryf. "Hy is egter voortdurend besig om sy hede op te offer aan ’n skuldlas wat hy op hom gelaai het toe hy in die Tweede Wêreldoorlog sy vrou, Christine, ’n Jodin, teenoor ’n SS-er, Günter, verraai het. Sy was in ‘arbeidskampe’, maar het dit oorleef en van ná die Oorlog af na hom gesoek. Sy vind hom telkens en haar liefde (wat hy nou ervaar as iets versmorends) maak sy skuldgevoel tot ’n bestaansangs, juis as gevolg daarvan dat sy hom heeltemal vergewe, dat haar liefde se lankmoedigheid en verdraagsaamheid geen einde ken nie, méér word as die caritas waarvan Paulus (in die Bybel) praat – ja, eintlik die allure aanneem van Christus (vide ook haar naam). (...) “Wie teen Paul Harmse se redenasies besware het, moet net onthou dat Christine in die eerste plek ’n drama is, geen teologiese geskrif nie. (...) Ek het Christine ’n mono-drama genoem. Daarmee bedoel ek dat Paul Harmse eintlik glad nie die tradisionele hoofkarakter is in ’n situasie wat op die verhoog afspeel nie, maar dat wat op die verhoog afspeel, vergestalting is van ’n drama wat in Paul Harmse sélf afspeel. Die doeblering van rolle (die Meisie en Magda; en die Man in sy verskillende verskyningsvorms), die spel met verskillende tye en plekke, met werklikheid en ‘droom’, dit alles is funksionele verhoog-vergestaltings van hierdie drama in Harmse se binnewêreld. “Dit bring my by die belangrikste kenmerk van hierdie drama: dit is geen leesdrama nie. As drama moet dit staan of val by die bes moontlike opvoering daarvan.” De Vries vermoed dat Christine as drama (in prosa) tot nog toe nie sy gelyke het in Afrikaans nie. Oor die opvoering deur Truk in 1973 het Louis Eksteen (Hoofstad, 28 Maart 1973) geskryf dat Smit ons beste vakman is as dit by die tegniese aspekte kom. “Die dialoog is seldsaam suiwer, maar veral word die hantering van die verskillende tydsvlakke meesterlik hanteer. Die drama bied ook geleentheid vir goeie spel weens die besondere karakterisering. Dit is dan ook ten volle benut deur die spelers: Tine Balder as Christine lewer een van die grootste vertolkings wat ek nog op die planke in ons land gesien het; soms bereik sy momente van ontroering wat ’n mens nie alleen diep tref nie, maar jou ook suiwer. “Ook Sandra Prinsloo speel soos ek nog min gesien het; en sy laat die kontrapuntale spel met Tine Balder soms tot die fynste teenstellings en harmonieë ontwikkel. Louis van Niekerk in die rol van Paul Harmse vertolk een van die gedugste rolle in die ganse Afrikaanse dramaliteratuur: hy is van die begin tot die einde op die verhoog en moet al die skakelings met die verskillende tydsgebeure en -vlakke bewaar. “Maar op die ou end toon dié opvoering dat Francois Swart besig is om een van ons grootste regisseurs te word: hoe hy dit regkry om die tydsgebeure gedurig in al hul wisselinge tot geïntegreerde eenheid te verwerk, is op sigself die ernstige studie van ’n dramastudent werd; maar daarby is die regie suiwer en afgestroop.” In 1971 is Christine vir die eerste keer in die Kaap, en wel in die Nico Malan-Arena, opgevoer. Esther van Ryswyk het gesny aan Bartho se oorspronklike teks, maar nie vanweë die omstredenheid nie. Sy het aan André le Roux verduidelik (Die Burger, 23 Mei 1987): “Plek-plek verlóóp die teks net in dialoog wat nie bydra tot die dramatiese eenheid nie. En ’n rassetoespeling soos dié hou nie meer vandag stand nie; dit klink naïef.” Bartho het sy oorspronklike slot herskryf, maar dit het niks gehelp nie en Esther het albei slottonele in haar interpretasie van die drama gebruik.

Sources

PACT theatre programme, 1973.

Review by Raeford Daniel (PACT 1973 production), Rand Daily Mail, 18 May 1973, p 14.

CAPAB 25 years. Unpublished research. p 117 and 448.

Beeld, 29 April, 1978.

Theatre pamphlet 1987.

Theatre pamphlet, 1993.

Petru & Carel Trichardt theatre programme collection.

Go to ESAT Bibliography

Return to

Return to PLAYS I: Original SA plays

Return to PLAYS II: Foreign plays

Return to PLAYS III: Collections

Return to PLAYS IV: Pageants and public performances

Return to South African Festivals and Competitions

Return to The ESAT Entries

Return to Main Page